Regeldrukafname door wijziging van de Wet Langdurige Zorg (Wlz)

Sira Consulting heeft in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) onderzoek uitgevoerd naar de regeldrukeffecten van een wijziging in de Wet Langdurige Zorg (Wlz). Deze wet is bedoeld voor mensen die intensieve en blijvende zorg nodig hebben, zoals ouderen met een vergevorderde vorm van dementie, of mensen met een ernstig verstandelijke beperking. Om blijvende zorg te ontvangen, moet iemand een Wlz-indicatie hebben. In het wetsvoorstel wordt geregeld dat de kring van personen die de aanvraag voor een Wlz-indicatie mag doen, wordt uitgebreid met familieleden. De conclusie van het onderzoek is helder: de wetswijziging zal voor zowel familieleden als zorgaanbieders leiden tot afname van de regeldruk door het wegvallen van administratieve stappen.

Context van de wetswijziging

Het voorstel voor de aanpassing van de Wlz komt voort uit knelpunten in de huidige uitvoeringspraktijk, met name op het gebied van administratieve lasten en belemmeringen bij het aanvragen van nodige zorg.

Voor familieleden van wilsonbekwame cliënten geldt dat zij in de huidige situatie niet mogen tekenen voor de Wlz-aanvraag, als zij niet als wettelijk vertegenwoordiger zijn aangemerkt. Daardoor komt het geregeld voor dat zij worden doorverwezen naar de rechter om mentorschap (een vorm van wettelijke vertegenwoordiging) aan te vragen. Alleen met een formele aanstelling als mentor kunnen zij namens hun naaste een aanvraag voor een Wlz-indicatie indienen. Dit proces is tijdrovend, emotioneel belastend en leidt tot administratieve kosten. Bovendien wordt het verzoek tot mentorschap regelmatig afgewezen, waardoor (tijdige) toegang tot Wlz-zorg belemmerd wordt.

De problematiek die familieleden ervaren door de huidige wetgeving verschilt per zorgsector:

• In de ouderenzorg gaat het veelal om cliënten met een progressief ziektebeeld als dementie, waardoor zij steeds vaker wilsonbekwaam zijn. Familieleden worden geconfronteerd met de noodzaak om een verzoek tot mentorschap in te dienen bij de rechtbank, wat het zorgproces vertraagt.
• Ook in de gehandicaptenzorg moeten ouders van meerderjarige cliënten met een verstandelijke beperking vaak juridische stappen ondernemen om als vertegenwoordiger de Wlz-aanvraag te kunnen ondertekenen.
• Familieleden van cliënten in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) zijn minder vaak betrokken bij het zorgproces. Ook hebben cliënten vaak al wettelijke vertegenwoordiging in de vorm van een bewindvoerder of curator, die de Wlz-aanvraag kan ondertekenen. Omdat de zorgbehoefte van GGZ-cliënten fluctueert en zorg uit de Wlz levenslang is, komen Wlz-aanvragen hier minder vaak voor.

Ook zorgaanbieders ervaren knelpunten bij het aanvragen van een Wlz-indicatie voor cliënten die (wisselend) wilsonbekwaam zijn. Zo kan er twijfel bestaan over de handtekening op de Wlz-aanvraag, waardoor het CIZ (meermaals) contact opneemt met zorgverleners. Ook besteden zorgverleners in de praktijk veel tijd aan het geven van uitleg aan familieleden van wilsonbekwame cliënten over het indienen van een verzoek tot mentorschap, of het begeleiden hierbij. Tot slot gaan casemanagers dementie in de huidige situatie doorgaans vaker op huisbezoek bij cliënten die wisselend wilsonbekwaam zijn, omdat de cliënt wilsbekwaam moet zijn voor het zetten van de handtekening.

Conclusie: de regeldruk neemt af voor familieleden en zorgaanbieders

Het onderzoek toont aan dat de wijziging van de Wlz zal leiden tot vermindering van de regeldruk voor zowel familieleden als zorgaanbieders. Door het wegvallen van de administratieve stappen die gepaard gaan met het aanvragen van mentorschap, besparen familieleden 5,5 uur per geval. Deze tijdbesteding bestaat uit het voeren van een gesprek met de zorgverlener, het doen van de aanvraag en het bezoek aan de rechtbank.

Voor zorgaanbieders betekent de wetswijziging ook een afname van de administratieve lasten:

• Binnen de ouderenzorg komen de extra huisbezoeken om wilsonbekwame cliënten te laten ondertekenen voor de Wlz-aanvraag te vervallen. Daarbij is geschat dat het gaat om 33.900 extra huisbezoeken, die per keer gemiddeld 15 minuten in beslag nemen.
• De tijd die zorgverleners kwijt zijn aan het geven van uitleg over het indienen van een verzoek tot mentorschap aan familieleden vervalt. Geschat is dat zorgverleners hier 30 minuten per geval mee besparen, waarbij het gaat om ongeveer 1.650 verzoeken tot mentorschap per jaar.
• Ook besparen zorgverleners tijd doordat zij geen begeleiding meer hoeven te bieden aan familieleden bij het indienen van een verzoek tot mentorschap. Dit scheelt de zorgverlener tussen de 30 minuten en 4 uur per verzoek tot mentorschap.

De wetswijziging zorgt niet alleen voor kwantificeerbare voordelen in de vorm van tijds- en kostenbesparing, maar heeft ook positieve kwalitatieve effecten. Wanneer familieleden mogen tekenen voor de Wlz-aanvraag van hun naaste, zullen zij zich mogelijk meer betrokken voelen bij het zorgproces, wat bijdraagt aan een verbeterde ervaring van zorg en ondersteuning. Voor zorgaanbieders betekent de vermindering van administratieve taken dat zij zich meer kunnen richten op de zorg zelf, wat de algehele kwaliteit van zorg ten goede komt.